Thực phẩm chức năng là gì? Khi nào nên dùng thực phẩm chức năng?

Monz 1 năm trước 227 lượt xem

Thực phẩm chức năng là gì mà có thể mang tới nhiều lợi ích tích cực đến sức khỏe và giảm nguy cơ mắc bệnh? Cùng Siêu Thị Hàng Sỉ tìm hiểu thêm về thực phẩm chức năng nhé!

Thực phẩm chức năng là gì?

Thực phẩm chức năng (TPCN) được ra đời lần đầu tiên ở Nhật Bản vào năm 1980. Lúc đó, loại thực phẩm này được các cơ quan có thẩm quyền phê duyệt và được chứng minh rằng chúng đem lại nhiều lợi ích trong việc cải thiện sức khỏe toàn diện.

Xem thêm: Thực Phẩm Bổ Sung Vi Chất Dinh Dưỡng Tế Bào Máu Nature Power

1. Khái niệm thuốc

Theo từ điển mở Wikipedia thì “thuốc là hóa chất dùng để điều trị, chữa lành, ngăn ngừa hoặc để chẩn đoán bệnh, hoặc dùng để nâng cao thể lực và trí lực”. Các sinh chất vốn có trong cơ thể nhưng được đưa thêm từ ngoài vào cũng được gọi là thuốc, ví dụ: các hóc-môn insulin, steroid.., các chiết xuất chất đạm, chiết xuất nhau thai, tổ chức gan…..

2. Khái niệm thực phẩm

Còn theo Foods&Nutrition Encyclopedia thì “ thực phẩm là vật chất cơ thể thu nhận để phát triển, bù đắp (tissue repair), sinh sản, hoạt động và thỏa mãn: đói, hài lòng…” . Như vậy thực phẩm đầu tiên là cung cấp chất dinh dưỡng và sau đó có thêm các chức năng khác như phòng chống bệnh tật, tăng cường sức khỏe nhờ có các vitamin, các chất chống ôxy hóa, các chất xơ.v.v…

Sự khác biệt giữa thuốc và thực phẩm — Thực phẩm không phải là thuốc

3. Thực phẩm chức năng thuốc khái niệm nào

Thực phẩm chức năng (functional foods) còn gọi là dinh dưỡng bổ sung (dietary supplement) là thực phẩm có chức năng liên quan, hổ trợ cho công việc chữa bệnh, hổ trợ cho thuốc hay dinh dưỡng, nâng cao thể trạng trong khi chữa bệnh, còn bản thân lại không phải là thuốc. Chúng có tác dụng tốt với sức khỏe vì chúng bổ sung vitamin, khoáng chất, men vi sinh hoặc bổ sung chất xơ.

Rối rắm xảy ra khi trong thiên nhiên có khá nhiều chất mà ranh giới giữa thực phẩm và dược phẩm không rõ ràng, ví dụ: bia, rượu vang, một số loại nấm, vitamin, khoáng chất…và cả một số TPCN.

Nguồn gốc của TPCN có thể là:

a. Các thực phẩm có chứa những yếu tố có lợi với hàm lượng lớn

Các loại thực phẩm giàu chất dinh dưỡng như trái cây, rau, quả hạch, hạt và ngũ cốc cũng thường được coi như TPCN, ví dụ:

Dầu gan cá có chứa nhiều axít béo omega 3;
cà rốt, gấc, cà chua có nhiều vitamin A;
Rau quả, bí bầu..có có hàm lượng chất xơ cao giúp chống béo phì, chống tăng cholesterol máu;
Hải sản như rong biển có hàm lượng iode rất cao.v.v….
Yến mạch có chứa một loại chất xơ gọi là beta glucan đã được chứng minh là giúp giảm viêm, tăng cường chức năng miễn dịch và là thực phẩm giúp cải thiện sức khỏe của tim;
Trái cây và rau quả có khả năng chống lại bệnh tật do chứa nhiều hợp chất chống oxy hóa - những hợp chất rất tốt cho sức khỏe.

-> Có thể hiểu thực phẩm chức năng có thể là những thực phẩm thông thường chúng ta ăn.

Thực phẩm chức năng thông thường là gì? — Thực phẩm thông thường có thể được xem là thực phẩm chức năng

b. Thực phẩm thuốc hay dược phẩm dinh dưỡng:

Những thực phẩm tuy có ít hoạt chất, nhưng nhờ công nghệ sinh học người ta “chế biến” thành những TPCN đặc biệt được gọi là thực phẩm thuốc (alicaments, medical foods ) hay dược phẩm dinh dưỡng (nutraceutics).

-> Các loại thực phẩm chức năng có bổ sung này đúng là nằm giữa ranh giới thức ăn và thuốc chữa bệnh.

thực phẩm chức năng đặc biệt là gì? — hực phẩm thuốc (alicaments, medical foods ) hay dược phẩm dinh dưỡng (nutraceutics)

Có mấy loại thực phẩm chức năng?

TPCN được chia làm hai loại: Thực phẩm thông thường và thực phẩm tăng cường.

1. Thực phẩm chức năng thông thường là gì?

Thực phẩm thông thường cung cấp các thành phần hoàn toàn tự nhiên, cung cấp những chất dinh dưỡng quan trọng như vitamin, khoáng chất, chất chống oxy hóa và chất béo có lợi cho tim. Dưới đây là một số ví dụ về TPCN thông thường:

Trái cây: Quả mọng, kiwi, lê, đào, táo, cam, chuối
Rau: Bông cải xanh, súp lơ, cải xoăn, rau bina, bí xanh
Các loại hạt: Hạnh nhân, hạt điều, hạt macadamia
Hạt giống: Hạt chia, hạt lanh, hạt gai dầu, hạt bí ngô
Các loại đậu: Đậu đen, đậu xanh, đậu hải quân, đậu lăng
Ngũ cốc nguyên hạt: Yến mạch, lúa mạch, kiều mạch, gạo nâu
Hải sản: Cá hồi, cá mòi, cá cơm, cá thu, cá tuyết
Thực phẩm lên men: Kimchi, dưa cải bắp
Các loại thảo mộc và gia vị: Nghệ, quế, gừng
Đồ uống: Cà phê, trà xanh, trà đen

2. Thực phẩm chức năng tăng cường là gì?

Trong khi đó, thực phẩm tăng cường được bổ sung thêm một số thành phần, ví dụ như vitamin, khoáng chất, chế phẩm sinh học, hoặc chất xơ, để tăng cường thêm lợi ích về sức khỏe của món ăn đó.

Một số ví dụ về TPCN tăng cường: Bao gồm nước trái cây tăng cường, các sản phẩm từ sữa tăng cường, sữa hạt tăng cường như hạnh nhân, hạt điều. các loại ngũ cốc tăng cường.

Thực Phẩm Chức năng Tăng Cường là gì? — Thực phẩm chức năng tăng cường được bổ sung thêm một số thành phần

Có thật sự cần thiết sử dụng thực phẩm chức năng không?

Theo đúng định nghĩa, TPCN là rất cần thiết, không thể thiếu để hỗ trợ điều trị bệnh. Chúng ta đã dùng dầu cá, quả gấc để bổ sung vitamin A, dùng men rượu để trợ tiêu hóa, dùng rong biển để phòng bướu giáp địa phương… Tại Việt Nam theo ông Cao Minh Quang, nguyên Thứ trưởng Bộ Y tế, đã có hơn 3.000 loại TPCN được cấp phép đăng ký và Cục Quản lý dược có các nhóm chuyên gia để đánh giá, giám định trước khi cấp phép. Nhiều hãng TPCN trong và ngoài nước hoạt động sôi động nhiều năm nay.

Theo GS.TSKH Nguyễn Tài Lương các nhà khoa học trên thế giới dự báo rằng: Thức ăn cho con người trong thế kỷ XXI sẽ là những TPCN. Thế giới hiện đại đang có xu hướng quay về với các hợp chất thiên nhiên có trong động vật, cây cỏ…và sử dụng những phương cách kinh nghiệm của phương Đông để hạn chế việc sử dụng các hóa chất tổng hợp. Bên cạnh đó nhờ áp dụng những thành tựu to lớn trong công nghệ sinh học: sinh tổng hợp, công nghệ enzym, công nghệ gien.v.v…con người sẽ sản xuất được những TPCN cụ thể cho từng cá nhân, từng căn bệnh, có thể nói thức ăn bây giờ cũng chính là vị thuốc để bảo vệ sức khỏe.

Người ta dự kiến đến năm 2010 thị trường TPCN trên thế giới đạt khoảng 800 tỷ đô-la gấp 14 lần năm 2007; riêng thị trường châu Á chiếm khoảng 120 tỷ đô-la. Ở Việt Nam hiện nay cũng đã có những nghiên cứu và sản xuất bước đầu, ví dụ các sản phẩm từ cây lô hội, trái nhàu, trà gừng, rong biển, quả gấc, củ nghệ .v.v… đã cho những kết quả khích lệ.

Vậy thực phẩm chức năng mang đến lợi ích cụ thể gì cho cơ thể con người?

1. Ngăn ngừa thiếu hụt dinh dưỡng

Thực phẩm chức năng thường bổ sung nhiều chất dinh dưỡng quan trọng, bao gồm vitamin, khoáng chất, chất béo tốt và chất xơ. Chế độ ăn uống đa dạng thực phẩm kết với với việc bổ sung TPCN sẽ đảm bảo bạn nhận đủ các chất dinh dưỡng cần thiết và phòng tránh thiếu hụt chất dinh dưỡng. Trên thực tế, cùng với sự ra đời và sử dụng rộng rãi của TPCN, tỷ lệ thiếu hụt chất dinh dưỡng trên toàn cầu đã giảm đáng kể. Ví dụ, sau khi bột mì được bổ sung thêm chất sắt được đưa vào sử dụng ở Jordan, tỷ lệ thiếu sắt ở trẻ em đã giảm gần một nửa.

2. Ngăn ngừa bệnh tật

Thực phẩm chức năng cung cấp các chất dinh dưỡng quan trọng có thể giúp bảo vệ chống lại bệnh tật. Một số ví dụ về tác dụng phòng ngừa bệnh tật như sau:

a. Thực phẩm chức năng giàu chất chống oxy hóa:

Các chất này giúp trung hòa các hợp chất có hại được gọi là các gốc tự do, giúp ngăn ngừa tổn thương tế bào và một số bệnh mãn tính, bao gồm bệnh tim, ung thư và tiểu đường.

b. Thực phẩm chức năng chứa nhiều axit béo omega-3:

Đây là một loại chất béo lành mạnh giúp giảm viêm, tăng cường chức năng não và tăng cường sức khỏe của tim.

c. Thực phẩm chức năng giàu chất xơ:

Có thể thúc đẩy kiểm soát lượng đường trong máu tốt hơn và bảo vệ chống lại các tình trạng như tiểu đường, béo phì, bệnh tim và đột quỵ. Chất xơ cũng có thể giúp ngăn ngừa rối loạn tiêu hóa, bao gồm viêm ruột kết, loét dạ dày, trĩ và trào ngược axit.

3. Có thể thúc đẩy sự tăng trưởng và phát triển ở trẻ

Một số TPCN cung cấp các chất dinh dưỡng rất cần thiết cho sự tăng trưởng và phát triển ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Ví dụ, ngũ cốc, ngũ cốc và bột thường được bổ sung vitamin B như axit folic, rất cần thiết cho sức khỏe của thai nhi.

Đối với bà mẹ mang thai, nồng độ axit folic thấp có thể làm tăng nguy cơ dị tật ống thần kinh, làm ảnh hưởng đến não, tủy sống hoặc cột sống. Các nhà khoa học đã ước tính rằng việc tăng lượng tiêu thụ axit folic giúp giảm tỷ lệ dị tật ống thần kinh xuống từ 50% - 70%.

Các chất dinh dưỡng khác thường được tìm thấy trong thực phẩm chức năng cũng đóng vai trò quan trọng trong sự tăng trưởng và phát triển của trẻ, bao gồm axit béo omega-3, sắt, kẽm, canxi và vitamin B12.

Thực phẩm chức năng có thể bổ sung Axit Folic cho trẻ nhỏ — Đối với phụ nữa mang thai cần bổ sung axit folic

Cách sử dụng thực phẩm chức năng

1. Tăng cường bổ sung thực phẩm chức năng thông thường:

Chúng bao gồm thực phẩm nguyên chất giàu dinh dưỡng như trái cây, rau, ngũ cốc và các loại đậu. Những thực phẩm này không chỉ cung cấp cho cơ thể bạn các vitamin và khoáng chất cần thiết mà còn hỗ trợ sức khỏe tổng thể.

2. Bổ sung thêm thực phẩm chức năng tăng cường:

Bổ sung TPCN tăng cường giúp lấp đầy khoảng trống trong chế độ ăn uống của bạn để ngăn ngừa sự thiếu hụt chất dinh dưỡng, cũng như tăng cường sức khỏe bằng cách tăng cường hấp thụ các chất dinh dưỡng quan trọng như vitamin, khoáng chất, chất xơ, chất béo có lợi cho tim hoặc men vi sinh.

Men vi sinh có trong thực phẩm chức năng — Men vi sinh tốt cho hệ tiêu hóa, đường ruột

Những điều lưu ý khi dùng thực phẩm chức năng

Cần lưu ý là một TPCN tốt cần được xác tín khoa học đầy đủ, đặc biệt với nhóm các TPCN có bổ sung và biến đổi nhờ công nghệ sinh học. Hội đồng Khoa học và Sức khỏe Hoa Kỳ đã chia TPCN ra 3 mức: đáng tin cậy nhất, đủ độ tin cậy và chưa đủ tin cậy cần nghiên cứu thêm.

Hai vấn đề “nổi cộm” người tiêu dùng cần tỉnh táo nhận định: một là độ tin cậy của TPCN mình chọn và hai là giá cả thị trường và giá trị thật sự của thực phẩm có hợp lý và tương xứng hay không. Dù là triệu phú chắc cũng chẳng có ai vô cớ bỏ số tiền vượt trần “vô lý” để mua những giá trị “ảo tưởng” quá mức cho những sản phẩm từ nha đam (lô hội, long tu), nhàu (noni)…. vốn là những cây lá quen thuộc với người Việt Nam chúng ta.

-> Thực phẩm chức năng rất cần để phòng ngừa và chữa bệnh, nhưng nó không thể thay thế thuốc.